Dünyayı saran koronavirüs sebebiyle, ülkece almış olduğumuz korunma önlemleri kapsamında çocuklarımız için de tedbirler aldık. Bunlardan en önemlisi okuldan uzaklaşma ve evde eğitim süreci oldu. Bir diğeri de ebeveynlerin işe gitmek yerine çalışma süreçlerini evden devam ettirmeleri, belki de iş yaşantısında oluşan önlem kapsamında çalışmalara ara verilmesi oldu. Çocukların rutinlerinde ciddi değişimler yaşandı. Başta ebeveyn olarak sizler; yeni düzenin nasıl sağlanması gerektiğiyle ilgili bir oryantasyon süreci geçirdiniz. Evde yaşam nasıl olacaktı? Okul sürecini evden takip etmek nasıl gerçekleşecekti? Sistem nasıl işleyecekti? Evde çalışırken aynı zamanda çocuğuma nasıl zaman ayırabilecektim? Tüm bunlar birçoğumuzun daha önce deneyimlemediği “yeni yaşam stili” anlamına gelmekteydi. Bu süreç içinde okul-aile-çocuk işbirliği ile “yeni yaşam stilimizi” nasıl olgunlaştıracağımız konusunda oldukça yol aldık. Yetiştin olarak ebeveynlerin oryantasyon sürecini hızlandırdıktan sonra çocukların bu sürece adaptasyonunu karşılıklı işbirliği içinde sağladık. Her günün, her haftanın hatta her ayın ayrı bir gündemi oldu. Çünkü çocuklar da bu süreç içinde fizyolojik ve psikolojik olarak değişime uğradılar. İhtiyaçlar farklılaştı, özlem çoğaldı, kaygı düzeyi arttı. Onlar bu değişimi yaşarken ebeveynler olarak sizlerin de yoğun duygularınız, soru işaretleriniz ve düşünceleriniz oldu.
Şimdi yaşanan yeni gelişmelerle birlikte “normalleşme süreci” diye tanımlanan yeni bir döneme hazırlanıyoruz. Sizlerle yaptığımız tüm rehberlik veli görüşmelerinde belirttiğim gibi düşünsel olarak kendimizi tüm senaryolara hazırlamamız gereken bir süreçten geçiyoruz. Tüm bu senaryoların içinde çocukların okula geri dönüşü, ebeveynlerin iş yerlerine geri dönüşü, sokağa çıkma kısıtlamalarının gevşetilmesi vb. uygulamaların olacağını yapılan bu görüşmelerde konuşma fırsatımız olmuştuk ancak bu yazıda sizlere normalleşme sürecinde çocukların bu geçişli sürece nasıl hazırlanacakları ve ebeveynlere düşen rollerin neler olacağına dair bir bilgilendirme yapmak isterim.
Genel olarak yaşanan köklü değişimler yetişkinlerde olduğu gibi çocukların da güvenlik algılarını tehdit eder çünkü her değişim belirsizlikler içerir. Nedenleri iyi aydınlatılmamış, içeriği hakkında yeterli bilgi verilmemiş değişiklikler çocuklarda tedirginlik hissi oluşturabilir. Çocukların adaptasyon sürecine yardımcı olmak için bakım verelnlerin çocuklarla etkili bir iletişim kurması çok değerlidir.
Sizlerle birlikte uzun süredir aynı ortamda kalan çocuklar, yeni düzene ve günlük rutine alışmış olabilirler. Anne ve babalarının evden çalışma sürecinde onlarla tüm günü geçirmenin hazzına ulaşmış çocuklar için bu süreçten vazgeçmek kızgınlık, üzgünlük, şaşkınlık , korku ve kaygı gibi duyguların ortaya çıkmasına sebep olabilir. Tüm bu duygu durumları ebeveyn ve çocuk arasnda çatışmalar ve karışıklıklar yaşanmasına da sebep olabilir.
Uzun süredir arkadaşları ve sosyal çevresinden uzak kalan çocuklar; sevdiklerine sarılmak, öpmek isteyebilir ya da dışardaki maskeli insanlar çocuklar üzerinde kaygı/ korku uyandırabilir. Havaların ısınmasıyla birlikte çocuklar maske kullanmaktan sıkılabilir ve istemeyebilirler.
Bu süreç içinde çocuklara değişimin her aşamasında yanında olduğunuz hissini vermek, tüm değişimlerden önceden bahsederek haberdar etmek, süreçte onu bekleyen şeylerin neler olabileceğini anlatmak ve açıklamak tüm bu konularda onu içtenlikle dinlemek, onu anlamaya çalıştığınızı hissettirmek ve samimi bir iletişim ortamı oluşturmak süreci kolaylaştıracaktır.
Bunca süredir evde kaldıkları ve sabırlı oldukları, süreci hepbirlikte bir takım olarak tüm gerekliliklere uyarak geçirdiğiniz için tebrik etmek; ardından normale geçiş aşamasında da yaoabileceğine inandığınızı ona anlatmak ve hissettirmek önemlidir.
Çocuklar, yetişkinlerin bu süreci nasıl yönettiklerini rol model alırlar ve gözlemlerler. Bu sebeple normalleşme sürecindeki tepkilerimiz ve davranışlarımızla onlara model olduğumuzu unutmamalı, içinde bulunduğumuz durum hakkındaki hislerimiz ve duygularımız ile ilgili paylaşımda bulunulmalıdır. Duygularımız hakkında yapacağımız paylaşımlar bu süreçte onların yalnız olmadıklarını ve duyguların normal olduğunu hissettirir.
Henüz somut bir dönemde olan 2-6 yaş dönemi çocukları için normalleşme ve dışarı çıkma süreci oyunlaştırılarak anlatılabilir. Dikkat edilmesi gereken noktalar çocuğun gelişimine uygun bir şekilde adım adım verilerek somutlaştırılabilir. Örneğin alınması gereken önlemlerle ilgili tekerlemeler oluşturulabilir, evde yere daire çizilerek hayali fiziksel mesafe anlatılabilir. Çocukların kollarını iki yana açması istenerek sosyal alan ve mesafe kavramları somut bir şekilde anlatılabilir.
Çocuklar uzun bir süre sonra sevdiklerini ve arkadaşlarını gördüğünde sarılmak, öpmek isteyebilirler. Çocuğun yaş dönemine uygun olarak evde “ parkta oyun canlandırması” yapılarak sosyal destek ve fiziksel mesafe kavramları somutlaştırılabilir. Sarılmak ve öpmek dışında sevgimizi nasıl ifade edebileceğimize dair sohbet gerçekleştirilebilir.
Normalleşme sürecinde çocukların ani bir geçiş yaşamaması adına adım adım planlamalar yapılabilir. Örneğin önce evin önündeki sokakta yürümek, evin yakınında bir alana gitmek ve sonra mesafeyi ufak ufak arttırmak başlangıç için iyi bir egzersiz olabilir.
Dışarıda olduğumuz zamanlarda almamız gereken önlemler ile ilgili görseller üzerinden önceden sohbet etmek duygusal ve düşünsel hazırlık için etkili olacaktır. Maske takmak istemeyen çocuklar için uygun hijyen koşulları dahilinde maskenin üstünü süsleme vb. etkinlikler ile sevimli hale getirilebilir.
Uzun zamandır ailesi evden çalışan çocuklar için bu süreci yönetmek zor olabilir. “ Uzun zamandır evde birlikteyiz, seninle eve birlikte çok keyifli vakit geçirdik ve bu ikimize de iyi geldi. Hatta belki zaman zaman zorlayıcı tarafları da oldu. Ama yine de seninle bu kadar vakit geçirebildiğim için ben çok mutluydum. Şimdi artık virüslerin etkisinin yavaş yavaş azaldığını ve eskisi gibi yetişknilerin işe gidebileceğini söylüyorlar. Senin de bilgiğin gibi dışarı çıkarken maskemi takarak, kendime dikkat ederek artık işe gidip gelmeye başlayacağım. Bu durm benim için de kafa karıştırıcı ve zorlayıcı olabiliyor. Evde zaman geçirmeye çok alışmıştım. Ama her şeyden önemlisi senden ayrılıp işe gitmek benim için de zor olacak. Eskiden olduğu gibi sabah kalkacağım, işe gideceğim ve akşamları …. saate eve döneceğim. Benim için yaptığın bu resmi yanımda götüreceğim ki bu resmi gördüğümde seni hatırlayıp mutlu olabileyim.” gibi bir açıklama gerçekleştirilebilir.
Okula dönüş sağlayacak çocuklarımız için; koronavirüsün tamamen bitmediğine ancak azalmaya başladığına bu sebeple gerekli tedbirler alındığı sürece okula gidebileceklerine dair açıklama yapılabilir. Okul sürecinde onları nelerin bekleyeceği ( sosyal mesafe, girişte yapılacak ateş ölçümü, maske kullanımı, kıyafet değişimi vb.) aktarılmalı, çocuklar bu işlemlerle okula geldiğinde ilk defa karşılaşmamalıdır. Evde olduğu gibi okul içinde de öğretmenlerinin yönlendirmelerine uyum sağlamanın önemi vurgulanarak temizlik rutinleri hatırlatılmalıdır. (El yıkama, kolunun içine hapşırma vb.)
PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK
